Linhvokrainoznavchi komentari do toponimiv u slovnyku O. Tsynkalovskoho «Stara Volyn i Volynske Polissia»

Abstract

U statti rozghlianuto fundamentalnu pratsiu O. Tsynkalovskoho – slovnyk «Stara Volyn i Volynske Polissia» (Vinnipeh, 1984–1986). Zvernuto uvahu na spetsyfiku linhvokraieznavchykh komentariv, navedenykh u leksykohrafichnomu vydanni do vlasnykh heohrafichnykh nazv. Ziasovano, shcho sered 1442 vmishchenykh u knyzi naimenuvan predstavleno taki riznovydy toponimiv: nazvy naselenykh mists – oikonimy (nazvy mist, mistechok i sil – astionimy, nazvy vnutrishnomiskykh ta vnutrishnosilskykh obiektiv, zokrema raioniv ta kutkiv – urbanonimy), nazvy vodnykh obiektiv – hidronimy (nazvy ozer – limnonimy, nazvy richok – potamonimy, nazvy bolit – helonimy), nazvy chastyn reliefu (vysochyn, horbiv, urochyshch, mohyl) – oronimy, nazvy lisiv – drimonimy, nazvy dorih i proizdiv – heonimy, nazvy vulyts – hodonimy toshcho. Velyka chastyna toponimiv pokhodyt vid nazv typovykh dlia Volyni roslyn, napr.: Berezna Tatarska, Berezovychi, Berezno, Berezyna; Vyshnevets Novyi, Vyshnevets Staryi, Vyshenky, Vyshniv; Dubenka, Dubyna, Dubyshche, Dubechno, Dubno; Kalynivka. V osnovi bahatokh naimenuvan lezhat takozh nazvy tvaryn, ptakhiv, ryb, komakh: Vovcha, Vovchkivtsi, Vovchyi Kut; Kobylia, Kobylie, Konevychi; Kozel, Kozyn, Koziatyn; Kachyn, Kachychyn, Kachky, Zozulyntsi; Karasyn; Komary, Komarivka ta in. Kilka odynyts sprychyneni nazvamy pryrodnykh resursiv, zokrema: Kaminka, Kaminne, Kaminna Hora y in. Nyzku toponimiv zumovliuiut koloronazvy: Bile, Bila Krynytsia, Bilyn, Bilychi; Krasne, Krasnyi Bir y in. Okremu hrupu formuiut antroponimni nazvy, utvoreni vid vlasnykh imen abo prizvyshch liudei: Annopil, Anoniny, Bazaliia, Volodymyr, Ivannie ta in. Zvernuto uvahu na avtorske tlumachennia oikonima y khoronima Volyn (Velyn). Vyiavleno dobru obiznanist doslidnyka z istorychnymy dzherelamy, zafiksovanymy v riznykh dokumentakh pereimenuvanniamy, variantnymy formamy, namahannia vidshukaty motyvatsiiu naimenuvan. Zrobleno vysnovok pro dotsilnist vykorystannia materialiv slovnyka dlia movoznavchoho vyvchennia toponimii istorychnoi Volyni (suchasnykh Volynskoi, Rivnenskoi, chastyny Khmelnytskoi ta Zhytomyrskoi oblastei).